W dniach 21-22 listopada 2023 r. odbyła się w Brukseli konferencja poświęcona karierom naukowym HRS4R Info Day 2023. Spotkanie zostało zorganizowane przez Komisję Europejską, wzięli w nim udział prelegenci z krajów UE - m.in. z Irlandii, Belgii, Niemiec oraz uczestnicy z europejskich uniwersytetów i ośrodków badawczych. 

Podczas spotkania omówiono aktualną sytuację i perspektywy rozwoju Europejskiej Karty Naukowca oraz strategii HRS4R.  W dniu 13 lipca 2023 r. Komisja Europejska przyjęła wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie europejskich ram kariery naukowej - który obejmuje nową Europejską Kartę Naukowca i uruchomiła stronę internetową ResearchComp (europejskie ramy kompetencji naukowców). Podejmowane są również dodatkowe inicjatywy, w tym rozwój obserwatorium karier naukowych i badawczych. Europejska Karta Naukowca to zbiór zasad leżących u podstaw rozwoju atrakcyjnych karier naukowych w celu wspierania doskonałości w badaniach i innowacjach w całej Europie. Karta Naukowca została poddana gruntownej rewizji i jest obecnie przedmiotem dyskusji na szczeblu Rady. Jej przyjęcie planowane jest na grudzień 2023 r.

Ponadto na konferencji przedstawiono na nowo zdefiniowane  4 filary Europejskiej Karty Naukowca (rozszerzone o nowe obszary):

W zakresie Etyka, integracja, płeć i otwarta nauka należy podkreślić, iż główna odpowiedzialność za rzetelność badań spoczywa na samych badaczach. Naukowcy powinni być wspierani  w celu tworzenia i przestrzegania zasad, procedur i wytycznych, a także szkoleń i mentoringu opartego na wymianie najlepszych praktyk. Zwracano również uwagę na konieczność określenia zasad ocen naukowców, które będą promować jakość i otwartość badań, w tym badań weryfikujących wcześniej opublikowane wyniki. Podkreślono znaczenie koalicji CoARA jako forum mającego opracować założenia takich ocen.

W zakresie Otwartej nauki  - naukowcy powinni angażować się we wszystkie aspekty otwartej nauki
i być wspierani przez swoich pracodawców i fundatorów w tym zakresie. Powinni dzielić się swoimi wynikami w sposób otwarty, np. poprzez otwarte repozytoria danych, publikacje w otwartym dostępie, otwarte oprogramowanie, modele i algorytmy. Powinni dążyć do wdrażania metodologii otwartej nauki, co uznawane jest za podejście zwiększające powtarzalność a tym samym wiarygodność publikowanych wyników. Podkreślano, że termin „otwarta nauka” jest rozumiany bardzo szeroko
i przez znaczną część badaczy jest utożsamiany z publikacjami w otwartym dostępie. Zwracano uwagę na konieczność szkoleń wyjaśniających szersze znaczenie otwartej nauki oraz na znaczenie rozwiązań wprowadzanych na poziomie krajowym zapewniających finansowanie działań.

W zakresie Ocena badaczy, zatrudnienie i rozwój - ocena naukowców powinna promować jakość prowadzonych badań, a jednocześnie uwzględniać różnorodność karier naukowych i znaczenie mobilności (zarówno geograficznej jak międzysektorowej). Wymaga to uznania zróżnicowanych form udostępniania wyników badań, oraz uwzględniania różnorodnych działań i praktyk badawczych, w tym współpracy interdyscyplinarnej i międzysektorowej oraz wpływu na otoczenie społeczne.

W zakresie Warunki pracy i praktyka szczególnie ważne jest zwiększenie stabilności zatrudnienia
i opracowanie ścieżek kariery pozwalających (przy spełnianiu kryteriów jakościowych) na osiąganie stabilnego zatrudnienia (tenure-track). Pracodawcy i/lub fundatorzy powinni podjąć zdecydowane działania w celu przeciwdziałania zjawisku prekaryzacji oraz wspierania bezpieczeństwa
i przewidywalności zasad zatrudnienia, w tym poprzez ograniczanie maksymalnego łącznego czasu trwania umów na czas określony. Dyskutowano przy tym konsekwencje wprowadzenia zalecanego maksymalnego progu jednej trzeciej umów na czas określony w polityce kadrowej danego pracodawcy, zwłaszcza w kontekście doświadczeń hiszpańskich. Podkreślano, że w przypadku, gdy realizowane są stałe, długoterminowe lub powtarzające się zadania badawcze, należy stosować umowy na czas nieokreślony. Ponownie zwrócono uwagę na znaczenie rozwiązań systemowych, przyjmowanych na poziomie krajów członkowskich.

Kolejny temat przedstawiony na konferencji dotyczył rozpoczęcia procesu starania się o przyznanie Logo HR i jego wdrożenia. Badania i innowacje stanowią odpowiedź na większość wyzwań społecznych w Europie. Brak stabilności kariery podważa atrakcyjność kariery naukowej w Europie i przyczynia się do zmniejszenia konkurencyjności nauki europejskiej. Biorąc pod uwagę kluczową rolę naukowców w kształtowaniu przyszłości Europy, Komisja Europejska przyspiesza swoje wysiłki, dzięki nowej polityce Europejskiej Przestrzeni Badawczej, aby kariery naukowe były naprawdę atrakcyjne, satysfakcjonujące i stabilne. Zrównoważone warunki pracy (stabilne wynagrodzenie i systemy emerytalne), możliwości rozwijania nowych umiejętności i elastycznego rozwoju zawodowego, modernizacja zarządzania badaniami naukowymi to jedne z tematów, które Komisja omawia i rozwija wraz z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami.

Omówiono również istotę znaczenia HRS4R - sam proces stanowi ramy dla strategii instytucji, ma być katalizatorem zmian, wsparciem dla procesów międzynarodowych, instrumentem wzmacniającym kulturę instytucjonalną, ma upraszczać rekrutację, rozwijać dobre praktyki i wysuwać politykę HR na pierwszy plan w kształtowaniu polityki instytucjonalnej. Naukowcy powinni być w centrum procesu zmian, które mają wpłynąć na korzystne warunki rozwoju kariery naukowej, działania wspierające karierę i warunki pracy, wyrównywanie szans. Dzięki wyróżnieniu HR Excellence in Research wzrasta wiarygodność (publikacja informacji o przyznaniu nagrody na stronie EURAXESS) danej instytucji. Zwiększa się jej widoczność i prestiż na poziomie krajowym i międzynarodowym. Przyznanie wyróżnienia ma na celu zwiększenie atrakcyjności i mobilności w celu przyciągnięcia
i zatrzymania utalentowanych naukowców i wysokiej klasy specjalistów, co jest warunkiem niezbędnym dla funkcjonowania zespołów badawczych i dążenia do doskonałości naukowej.

Podczas spotkania dyskutowano także nad zagadnieniem transformacji Europejskiej Karty Naukowca
i nowego HRS4R. Zmiana Europejskiej Karty Naukowca i Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych nie powinna naruszać zapisów dokumentacji instytucji, które zatwierdziły zasady istniejącej karty i kodeksu dla naukowców. Należy uznać, że nadal popierają one Europejską Kartę Naukowca  i Kodeks postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych w nowej wersji. Powinno to dotyczyć w szczególności instytucji, które przystąpiły do procesu HRS4R, którego pierwszym etapem jest zatwierdzenie Karty i Kodeksu. Instytucje, które rozpoczęły już prace nad przeglądem wewnętrznym w kontekście etapu HRS4R, będą nadal odnosić się do Karty i Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych z 2005 r. do końca trwającego etapu. Po pomyślnym zakończeniu tego etapu instytucja podejmie prace nad kolejnym etapem HRS4R
w ramach już nowej Karty.

Na konferencji omówiono również proces ubiegania się o HRS4R, jego poszczególne etapy (Analiza Luk, opracowanie Polityki OTMR) oraz proces odnowienia przyznanego wyróżnienia. Faza odnowienia opiera się przede wszystkim na opracowaniu raportu, który powinien zawierać:

Aktualne informacje o organizacji.
Określenie mocnych i słabych stron obecnie stosowanej praktyki;

zmiany priorytetów w perspektywie krótko- i średnioterminowej;
zmiana okoliczności, w których działa instytucja i  które miały wpływ na jej strategię HR;
podejmowane decyzje strategiczne, które mogą mieć wpływ na plan działań.

Działania

sprawozdanie z działań z fazy początkowej a nowy plan działania;
uwagi dotyczące wdrażania zasad OTM-R (postęp).

Wdrożenie

ogólna organizacja monitorowania i nadzorowania postępów;
zaangażowanie naukowców i głównych interesariuszy w proces implementacji;
przygotowanie przeglądu wewnętrznego oraz wizyta ekspertów Komisji Europejskiej na miejscu;
komentarz na temat dostosowania polityk instytucjonalnych;
wdrożony proces zapewnienia jakości.

Dodatkowe informacje/komentarz.

Eksperci wskazali na główne błędy ocenianych dokumentów:

błędy językowe wynikające z tłumaczenia dokumentów przez automatyczne translatory;
wyjaśnienie rozwoju Logo HR w strategii działania jednostki;
brak dowodów na rzeczywiste zaangażowanie badaczy w proces wdrażania zasad Karty
i Kodeksu;
błędnie dobrane wskaźniki (plan działań skupiony na aktywnościach a nie na efektach);
słaby związek podjętych działań z początkową Analizą Luk;
niska jakość i brak aktualizacji strony internetowej;
dodatkowe wartości: dodatkowe wnioski, wykresy ilustrujące dane ilościowe, wykresy Gantta.

Wizyta ekspertów Komisji Europejskiej obejmuje wyłonienie 3 ekspertów, ustalenie agendy spotkania w tym rozmów z komitetem sterującym, badaczami i przygotowanie raportu z oceny eksperckiej.

Więcej: https://research-and-innovation.ec.europa.eu/events/conference-research-careers-2023_en

28 października 2022 r. odbyła się w Brukseli konferencja HRS4R Info Day 2022. Uczestniczyła w niej przewodnicząca Zespołu Roboczego ds. wdrażania Europejskiej Karty Naukowca, Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych i Polityki Otwartej, Transparentnej
i Merytorycznej Rekrutacji na UJ, Małgorzata Grzelewska – Zastępca Kanclerza ds. ogólnych.

Spotkanie zostało zorganizowane przez Komisję Europejską, wzięli w nim udział prelegenci z krajów UE - m.in. z Irlandii, Francji oraz uczestnicy z europejskich uniwersytetów i ośrodków badawczych. Konferencja skierowana była do uczelni, instytucji badawczych i podmiotów finansujących badania, które inwestują w talenty, umiejętności i rozwój kariery naukowców poprzez wdrażanie zasad Europejskiej Karty Naukowca i Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych. Na konferencji przedstawiono politykę KE związaną z zarządzaniem umiejętnościami i talentami w środowisku otwartej nauki, ściśle powiązanymi z Europejskimi Ramami Kariery Naukowej. Podkreślono konieczność dostosowania ram prawnych karier naukowych do wyzwań związanych m.in. z rozwojem cyfrowym, pandemią oraz wojną na Ukrainie. W sektorach przemysłu i przedsiębiorstw, w szczególności w przypadku miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji występuje niedopasowanie umiejętności siły roboczej do potrzeb rynku. Ważne jest stworzenie odpowiednich warunków pracy do przyciągania i zatrzymywania utalentowanych naukowców, tak aby Europa pozostała atrakcyjnym miejscem dla przedsiębiorstw i wysoko wykwalifikowanych pracowników. Wyzwania, z którymi muszą zmierzyć się naukowcy to często niepewne warunki pracy, oparte o umowy czasowe, co wpływa negatywnie na atrakcyjność kariery naukowej i na zdrowie psychiczne. Umiejętności przekazywane doktorantom zbyt często koncentrują się na karierze w środowisku akademickim, a naukowcy muszą wykorzystywać swoje możliwości zawodowe na szerszym rynku pracy, w tym poza środowiskiem akademickim lub zakładając własną firmę, co wymaga odpowiednich kompetencji. Instytucje szkolnictwa wyższego i przemysłu muszą współpracować w celu przewidywania potrzeb i rozwijania europejskiej przestrzeni badawczej.  Zapewnienie naukowcom atrakcyjnego rozwoju kariery i stałych warunków pracy powinno odbywać się poprzez:

• opracowanie kompleksowych europejskich ram dla kariery naukowej;
• wymianę najlepszych praktyk w zakresie umiejętności i wzajemnego uczenia się w celu wspierania mobilności międzysektorowej i bardziej zrównoważonego obiegu talentów;
• wspieranie środków mających na celu zwiększenie atrakcyjności karier naukowych
• w środowisku akademickim i poza nim (np. Obserwatorium Karier Naukowych, Platforma Talentów EPB).

Podczas konferencji rozmawiano również o stworzeniu platformy talentów i umożliwieniu otwartego dzielenia się wiedzą oraz o ponownym wykorzystaniu wyników badań w tym poprzez rozwój europejskiej chmury otwartej nauki (EOSC). Należy także przeprowadzić reformę systemu oceny badań naukowych, naukowców i instytucji w celu poprawy jakości ich pracy, wyników badań.

Ważna część spotkania została poświęcona przyszłemu rozwojowi, ze szczególnym uwzględnieniem zmian w Karcie i Kodeksie. Pierwszy projekt zmienionego Kodeksu został przedstawiony do dyskusji. Omówiono istotne zmiany zaplanowane przez  Komisję Europejską w dokumentach bezpośrednio związanych z realizacją Strategii HR dla naukowców. W zapisach Karty Naukowca oraz Kodeksu postępowania przy rekrutacji naukowców na nowo zdefiniowane zostaną (rozszerzone o nowe obszary) 4 filary Karty Naukowca oraz sformułowanych zostanie 18 ogólnych zasad określających role, odpowiedzialność i uprawnienia naukowców i instytucji zatrudniających naukowców. Zmiany podkreślać mają m.in. znaczenie mobilności naukowców (mobilności geograficznej, międzysektorowej, w obrębie instytucji). W nowo zdefiniowanych filarach Karty i Kodeksu pojawią się zagadnienia Open Science, Research Careers i Talent Development, czyli tematy wpisujące się w trwające na poziomie europejskim dyskusje nt. reformy systemu oceny naukowców.  Udostępniony przez Komisję Europejską dokument pt. European Framework for Research Careers proponuje rozszerzenie definicji „naukowiec” o nowe grupy osób zaangażowanych w realizację badań (researcher, research management, research support) oraz przedstawia katalog stanowisk w obrębie tych grup. European Competence Framework for Researchers opisuje propozycję modelu siedmiu kompetencji transwersalnych, które naukowcy powinni rozwijać w toku swojej kariery naukowej. 

Więcej informacji na stronie: HRS4R Info Day 2022

Wyróżnienie jest potwierdzeniem przejrzystych zasad rekrutacji i warunków pracy sprzyjających rozwojowi naukowemu pracowników.

Premiuje jednostkę w międzynarodowych konkursach grantowych Komisji Europejskiej Horyzont 2020/Horyzont Europa w zakresie badań i innowacji.

Premiuje jednostkę w krajowych konkursach grantowych Narodowego Centrum Nauki oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, a także w konkursach i programach Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (obecnie Ministerstwa Edukacji i Nauki).

Daje prawo do zamieszczania ogłoszeń na platformie Euraxess.

Proces ubiegania się o wyróżnienie HR Excellence in Research zainicjowała podpisana przez Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego i przesłana do Komisji Europejskiej w kwietniu 2015 roku Deklaracja Poparcia dla zasad Karty i Kodeksu oraz zobowiązanie do wdrożenia Strategii HRS4R oraz polityki otwartych i przejrzystych procesów rekrutacji OTM-R. 

Na etapie analizy wewnętrznej przeprowadzona została w 2016 r. anonimowa ankieta wśród pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej wyniki służyły opracowaniu planu działań na kolejne lata, których celem jest zapewnienie przejrzystych zasad rekrutacji oraz perspektyw rozwoju pracowników naukowych na każdy etapie kariery.  

Poniżej przedstawione zostało kalendarium procesu ubiegania się o wyróżnienie HR Excellence in Research: 

Wersja tekstowa
Kluczowe daty w procesie HRS4R:

• 2000 – przyjęcie koncepcji utworzenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej na lizbońskim szczycie Rady Europejskiej
• 2005 – opublikowanie przez KE Europejskiej Karty Naukowca i Kodeksu Postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych
• 2006 – decyzja Przewodniczącego KRASP o poparciu dla KiK i rekomendacja podpisania Karty przez rektorów uczelni polskich 
• 2015 – Deklaracja Władz UJ dla poparcia zasad Europejskiej Karty Naukowca i Kodeksu Postępowania przy rekrutacji naukowców
• 2016 – Ankieta wśród pracowników UJ
• IX 2017 – Strategia HR dla Naukowców, Plan Działań na lata 2017-2019
• XII 2017- Wyróżnienie HR Excellence in Research 
• 2018 – powołanie Zespołu ds. wdrażania strategii Logo HR Excellence in Research
• II 2020 – Ekspercka ocena okresowa (Internal Review) stopnia wdrożenia strategii HRS4R
• VIII 2020 – Rekomendacje ekspertów w zakresie doskonalenia działań
• 2021 – powołanie Komitetu Sterującego, Zespołu Roboczego i Koordynatora ds. HR Excellence in Research
• 2023 - kolejna ocena procesu wdrażania strategii HRS4R w UJ
• V 2023 - badanie oceny stopnia wdrożenia zasad Karty i Kodeksu
• VIII 2023 - przedłożenie sprawozdania z przeglądu okresowego do oceny przez ekspertów KE 
• IX 2023  - akceptacja sprawozdania (oczekiwanie na wizytę monitorującą ekspertów)